Eğitim-İş’ten Dünya Çocuk Hakları Günü Mesajı

Eğitim-İş Sendikası Gelibolu Temsilcisi Dr. Burcu Topçu, Dünya Çocuk Hakları Günü nedeniyle bir mesaj yayınladı.

1954 yılından beri her 20 Kasım’da Dünya Çocuk Hakları Günü’nün kutlandığını belirten Eğitim-İş Sendikası Gelibolu Temsilcisi Topçu, yayınladığı mesajında şu ifadelere yer verdi: “1954’ten beri her 20 Kasım, Dünya Çocuk Hakları Günü olarak kutlanıyor. Bununla birlikte 20 Kasım 1959’da Çocuk Hakları Bildirgesi’nin yayınlanması ve 1989 yılının 20 Kasım’ında ise Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin kabul edilmesi, bugünün tarihsel önemine de işaret ediyor.

Çocuk hakları alanında uluslararası düzeyde atılmış ilk adım, 1924 yılında imzalanan Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi. Çocuk haklarına ilişkin ikinci uluslararası gelişme ise, 1959 yılında Çocuk Hakları Bildirgesi’nin Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilmesi oldu.

 Her iki bildiri de çocuk hakları konusunda önemli adımlar olsa da ikisinin de hukuki bağlayıcılığı ve yaptırım gücü olmadığı için imzacı devletlerin iyi niyet göstergesi olmaktan ileri gidemediği biliniyor. Bu nedenle çocuk haklarına dair gerçekleşen en büyük gelişme, 1989 yılının 20 Kasım’ında BM Genel Kurulu’nda onaylanan Çocuk Hakları Sözleşmesi. Sözleşme ile birlikte daha önce imzalanan ancak bağlayıcılığı olmayan bildirilerin iç hukuk normuna dönüşmesinin yolu açıldı.

Türkiye’de Çocukların Durumu

Türkiye, iki bildiriye de imza atmış ayrıca Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni de kabul etmiş ülkeler arasında yer alıyor. Bununla birlikte Türkiye, 1963 yılında BM’nin hazırladığı bildirgeye uyacak şekilde bir Türk Çocuk Hakları Bildirgesi yayınladı. Bildirgede diğer bildirilere benzer bir şekilde, çocuklara iyi bakım sağlamak için uygun koşulların sağlanması gibi temel gereksinimler vurgulanırken çocuk işçiler gibi konulara da değiniliyor. Örneğin, 16 yaşından önce hiçbir çocuğun resmî öğreniminden alıkonularak özel işlerde çalıştırılamayacağına ilişkin bir madde mevcut. Bunun yanı sıra yine sözleşmeye paralel bir biçimde, ilköğreniminden sonra eğitime devam edemeyen çocukların gerekli mesleki bilgi ve beceriyi elde etmeleri için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kurslar açılması da öngörülenler arasında.

Öte yandan Türkiye, çocuk nüfusu açısından önemli ülkelerden biri. TÜİK’in güncel verilerine göre, Türkiye nüfusunun %28’i çocuklardan (0-18) oluşuyor. Çocuk nüfus oranını geçmişten günümüze incelediğimizde, bu oranın 1970’de %48,5’e ulaştığını ancak o tarihten itibaren düşüş eğiliminde olduğunu görmekteyiz.

Bunun yanı sıra TÜİK’in yayınladığı eğitim istatistiklerine göre, Türkiye’de 2018-2019 öğretim döneminde, ilkokullarda net okullaşma oranı %91,9, ortaokullarda net okullaşma oranı ise %93,3 olarak gerçekleşti. Aynı oran, ortaöğretim için %84,2 iken okul öncesi eğitimde yalnızca %39,1. UNICEF, ERG, AÇEV ve benzeri sivil toplum örgütlerinin de sık sık dile getirdiği üzere; Türkiye’de okul öncesi okullaşma oranı halen düşük bir seviyede. Bu doğrultuda bahsi geçen sivil toplum kuruluşları, okul öncesi eğitimin Türkiye’de zorunlu hale getirilmesi için çalışmalar yürütüyor.

Bununla birlikte, eğitim alanında ulaşabildiğimiz bir diğer istatistik, taşımalı eğitimden yararlanan engelli öğrenci ve kursiyer sayısına ait. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre, söz konusu hizmetten yararlanan engelli öğrenci ve kursiyer sayısı son on yılda neredeyse 4 katına çıktı. Böylelikle 2017-2018 öğretim döneminde, 96 bin engelli öğrenci ya da kursiyer, taşımalı eğitimden yararlandı.

Çocuk hakları denince akla gelen bir diğer önemli mesele, çocuk işçiler oluyor. Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin de bir gereği olarak Türkiye’de çalışabilmek için asgari yaş sınırı bulunuyor. İş Kanunu’nun 71. maddesine göre, 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılmaları yasak. Bununla birlikte ilgili maddenin devamında yer aldığı üzere; 14 yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Ayrıca çocuk işçilerin günde 7, haftada ise 35 saatten fazla çalıştırılamayacağı da belirtiliyor.

TÜİK’in açıkladığı verilere göre, 2018 yılında Türkiye’de erkek çocukların %30’u, kız çocukların ise %11,8’i işgücüne katıldı.

Bunun yanı sıra, Türkiye’de özellikle kız çocuklarının maruz kaldığı bir diğer çocuk haklı ihlali ise çocuk yaşta gerçekleşen evlenmeler. Yine TÜİK’in açıkladığı verilere göre, 2018 yılında yapılan evliliklerin %3,8’i 16-17 yaş grubu kız çocukları ile yapıldı. Aynı yaş grubundaki erkek çocuklarında ise bu oran %0,2 oldu.

Öte yandan Adalet Bakanlığı’nın yayınladığı Adli İstatistiklere göre, çocukların cinsel istismarı hakkında açılan davalardaki suç sayısı, 2018 yılında 18.290’a ulaştı. Bir başka deyişle 2018 yılında, 2004’ten beri gerçekleşen en yüksek suç sayısına ulaşıldı.

Bununla birlikte 2018 yılında suça sürüklenen çocuk oranı bir önceki yıla göre azalarak %1,6 olarak gerçekleşti. Bir başka ifadeyle her 100 bin çocukta 1.598 çocuk suça sürüklendi”

Haber: Nermin KAYA